Chlorheksydyna to jeden z najbardziej rozpowszechnionych antyseptyków świata. Od przeszło 30 lat jej stosowanie uważane jest za złoty standard, nie tylko w stomatologii. Przyczynia się do tego zarówno szerokie spektrum działania przeciwdrobnoustrojowego, jak i potwierdzona skuteczność
oraz bezpieczeństwo stosowania.
Chlorheksydyna występuje najczęściej w postaci soli (CHX): dioctanu, diglukonianu i dichlorowodorku.
Sole te różnią się nieco właściwościami, niemniej jednak w roztworach wykazują zbliżoną aktywność przeciwdrobnoustrojową. I tak, sole CHX są aktywne zarówno względem bakterii Gram-dodatnich, jak i – nieco słabiej – względem Gram-ujemnych. Działają również na drożdże i dermatofity oraz hamują wzrost grzybów (w tym Candida albicans) [1], ale ich działanie fungostatyczne jest różne względem różnych szczepów, podobnie jak ma to miejsce w przypadku innych antyseptyków.
Chlorheksydyna nie wykazuje znaczącej aktywności wirusobójczej w stosunku do małych wirusów bezosłonkowych (enterowirusów, wirusów brodawczaków), podobnie jak inne antyseptyki, ale zdolna jest dezaktywować wirusy lipofilne (np. wirus opryszczki, HIV, wirus grypy) [2].
MUSON to wyrób medyczny, który powstał w odpowiedzi na potrzebę zapewnienia pełnej kontroli zakażeń bakteryjnych w gabinecie stomatologicznym [3]. Kontrola ta stanowi bowiem bardzo istotny element udanego leczenia stomatologicznego. Wydarzenia ostatnich miesięcy pokazują również, że kontrola taka może okazać się niezwykle ważna nawet podczas zwykłych, codziennych aktywności człowieka, zupełnie nie związanych z wizytami w gabinecie lekarskim.
MUSON ma postać tabletek musujących rozpuszczalnych w wodzie. Wytwarzane są one poprzez połączenie składnika aktywnego – dioctanu chlorheksydyny (Rys. 1) z mieszaniną wodorowęglanu sodu i kwasów organicznych – cytrynowego i winowego. W kontakcie z wodą MUSON ulega rozpadowi z wydzieleniem dwutlenku węgla (CO2), tworząc roztwór chlorheksydyny o właściwościach przeciwdrobnoustrojowych, który służy do przepłukiwania jamy ustnej.
Tabletki musujące to wygodna forma farmaceutyczna, którą łatwo wszędzie zabrać ze sobą. Standardową wadą takich tabletek jest jednak to, że wodorowęglan sodu w obecności nawet niewielkich ilości wilgoci i kwasu, spontanicznie musuje. W przypadku wyrobu MUSON problem ten rozwiązany został poprzez zastosowanie specjalnie stabilizowanego wodorowęglanu sodu (Effer-Soda®, SPI Pharma, Rys. 2). Otoczka węglanu sodu, która stabilizuje tabletki MUSON, umożliwia lepszą kontrolę procesu musowania oraz pozwala na szybkie wytworzenie roztworu o pożądanym stężeniu.
Wodorowęglan sodu (soda oczyszczona) doceniony został przez wielu, jako gotowy, łatwo dostępny i bezpieczny środek, nie wywołujący skutków ubocznych nawet przy długoterminowym użyciu. Jego delikatne właściwości ścierne oraz aktywność przeciwdrobnoustrojowa, czynią go przyjaznym dla pacjenta dodatkiem past do zębów, płynów do płukania jamy ustnej i wielu innych [5]. Odpowiednio dobrana proporcja wodorowęglanu sodu i kwasów organicznych warunkuje szybki rozpad tabletki (30-40 sekund od umieszczenia w wodzie) a wytworzony roztwór ma optymalne pH (obojętne w kierunku alkalicznego) i pozostaje aktywny przez kilka godzin.
Zastosowanie kwasu cytrynowego w tabletce MUSON jest naturalną konsekwencją jego wielorakich zalet, od lat skrzętnie wykorzystywanych w przemyśle farmaceutycznym. Kwas cytrynowy znany jest bowiem z niskiej toksyczności i dobrej przyswajalności dla organizmu człowieka, potwierdzonej licznymi badaniami. Wykazuje on również działanie stabilizujące i buforujące oraz posiada właściwości przeciwutleniające i wspomagające działanie innych antyoksydantów [6].
W stomatologii, roztwory kwasu cytrynowego, obok podchlorynu sodu (NaOCl) i wersenianu disodu (EDTA), stosowane są z powodzeniem do płukania jamy zęba [7]. Jak dowodzą badania, kwas cytrynowy to doskonały środek chelatujący, reagujący z metalami z wytworzeniem niejonowego rozpuszczalnego chelatu, zdolny oczyszczać system kanałów korzeniowych równie skutecznie, co roztwór EDTA [8]. Ponadto, kwas cytrynowy jest mniej drażniący i wykazuje niską cytotoksyczność [9]. Zgodnie z wynikami badań Yamaguchi i in. [10] kwas cytrynowy (1, 2 M) wykazuje również silne działanie przeciwbakteryjne względem bakterii izolowanych z zainfekowanych kanałów, jak chociażby Peptostreptococcus anaerobius, Bifidobacterium bifidum czy Fusobacterium nucleatum.
Kwas winowy z kolei, jak wszystkie inne alfa-hydroksykwasy, wykazuje właściwości ściągające i jest delikatnym antyseptykiem, stanowi więc dobre dopełnienie składu MUSON.
Roztwór tabletki MUSON działa aktywnie względem drobnoustrojów znajdujących się w jamie ustnej. Regularne płukanie ust roztworem tabletki MUSON zapobiega przedostawaniu się drobnoustrojów do organizmu oraz zmniejsza ryzyko przenoszenia drobnoustrojów na osoby znajdujące się w najbliższym otoczeniu. Ma to szczególne znaczenie w zapobieganiu rozprzestrzeniania się chorób przenoszonych drogą kropelkową.
MUSON nie zawiera sztucznych barwników, aromatów ani alkoholu, tym samym może być stosowany wielokrotnie w ciągu doby bez ryzyka wysuszenia śluzówki jamy ustnej.
Wszystkie substancje użyte przy produkcji wyrobu medycznego MUSON są bezpieczne, dlatego może być on używany według indywidualnych potrzeb, również samodzielnie – przez pacjentów w domu, nawet w szczególnych przypadkach, takich jak ciąża czy karmienie piersią.
Bibliografia:
[1] Pusateri CR, Monaco EA, Edgerton M, Sensitivity of Candida albicans biofilm cells grown on denture
acrylic to antifungal proteins and chlorhexidine, Archives of Oral Biology, 54 (2009) 588-594.
[2] Milstone AM, Passaretti CL, Perl TM, Chlorhexidine: expanding the armamentarium for infection control and prevention, Clinical Infectious Diseases, 46 (2008) 274-281.
[3] https://arkonadent.com/muson/
[4] https://www.spipharma.com/en/products/functional-excipients/effer-soda/
[5] Madeswaran S, Jayachandran S, Sodium bicarbonate: A review and its uses in dentistry, Indian Journal of Dental Research, 29 (2018) 672—677.
[6] Górska K, Pietkiewicz JJ, Funkcje technologiczne i charakterystyka kwasów dodawanych do żywności, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, nr 57 (2009) 141-157.
[7] Goldman LB, Goldman M, Kronman JH, Lin PS, The efficacy of several irrigating solutions for endodontics – a scanning electron microscopic study, Oral Surgery 52 (1981) 97-204.
[8] Ando F, A study on chemical preparation in endodontic therapy. Part I1. Various properties of EDTA, phenolsulfonic acid and citric acid. Aichi-Gakuin J Dent Sci 23 (1985) 455-66.
[9] Garrett JS, Crigger M, Egelberg J, Effects of citric acid on diseased root surfaces, Journal of Periodontal Research, 13 (1978) 155-63.
[10] Yamaguchi M, Yoshida K, Suzuki R, Nakamura H, Root canal irrigation with citric acid solution, Journal of Endodontics, 22 (1996) 27-19.